Istorijat Katedre za orijentalistiku

Katedra za orijentalistiku u Beogradu osnovana je 1926. godine i to je prva orijentalistička univerzitetska katedra na Balkanu. Njen osnivač je dr Fehim Bajraktarević, bečki student i doktorand. On je 1925. godine na poziv Bogdana Popovića, došao na Filozofski fakultet u Beogradu i na Katedri za svetsku književnost počeo da predaje persijsku književnost i turski jezik. Samo godinu dana kasnije osnovao je i samostalni Seminar za orijentalnu filologiju (ukaz od 15. jula 1926. godine), na kome je proveo čitav radni vek, predano, savesno i studiozno posvećen i naučnom i pedagoškom radu.

Pri osnivanju Katedre profesor Bajraktarević se opredelio za tada dominantni evropski orijentalistički model, za koncepciju islamističke orijentalne filologije koja je podrazumevala izučavanje jezika i književnosti naroda iz islamskog civilizacijskog kruga, prvenstveno Arapa, Persijanaca i Turaka, koncepciju koju istorijski i kulturni faktori čine trajno akutelnom na balkanskim prostorima, uprkos svim pokušajima njenog osporavanja i administrativnog ukidanja. Profesor F. Bajraktarević sam je predavao sve stručne orijentalističke predmete sve do pedesetih godina prošlog veka kada na Katedru počinje da pristiže nastavni i naučni podmladak. Školske 1950/1951. godine Katedra dobija svog prvog asistenta, Mariju Đukanović (1923–1983). Ona je bila i prvi doktorand beogradske Katedre (1956. godine odbranila tezu: Rimovana autobiografija Varvari Ali-paše).

Uz Mariju Đukanović, prvim posleratnim generacijama orijentalista pripadaju još i: dr Hasan Kaleši (1922–1976), u čijem naučnom opusu dominira balkanska dimenzija orijentalistike, osmanista dr Dušanka Bojanić – Lukač (1927–2004), arabista Azra Mehmedbašić-Jevtić, tukolog-osmanista dr Ljubinka Rajković (+2006), turkolog dr Slavoljub Đinđić (1935–2000). Godina 1960. Predstavlja određenu vrstu prekretnice i za Filološki fakultet u Beogradu i za Katedru za orijentalistiku. Te godine, odvajanjem od Filozofskog fakulteta, osnovan je novi – Filološki fakultet, a na Katdri su, pored Grupe za orijentalnu filologiju, formirane dve nove: Grupa za arapski jezik i književnost i Grupa za turski jezik i književnost, što je dalo Katedri nov profil i otvorilo nove razvojne mogućnosti ka semitistici i altaistici. U periodu od šezdesetih do devedesetih godina broj studenata arapskog jezika kontinuirano je rastao zbog političke i ekonomske povezanosti Jugoslavije s arapskim svetom i kada su arabisti-prevodioci bili vrlo traženi.

Novu generaciju koja se šezdesetih godina uključila u rad Katedre predvode arabista mr Milan Adamović koji je predavao i arapski jezik (od 1972. radi na Univezitetu u Getingenu), dr Rade Božović, koji se najviše posvetio arapskoj književnosti i podario našoj sredini niz uspešnih prevoda arapske proze i poezije. On je i autor gramatike-udžbenika arapskog jezika (Udžbenik savremenog arapskog jezika, Sarajevo, 1984 i druga beogradska izadnja) i više radova iz oblasti kulturne istorije i folkloristike. Tu su još bili i mr Vojislav Simić i mr Ajša Đulizarević-Simić koji su se u svom pedagoškom radu okrenuli praktičnim problemima nastave arapskog jezika. Krajem pedesetih i tokom šezdesetih godina Katedra dobija i prve kontraktualne lektore za arapski, Egipćane, Kemala al-Buhija (radio 1959–1964) i Sejida Abdel Alima (1932–1993), koji je proveo na Katedri više od tri decenije.