Istorijat Grupe za ukrajinski jezik, književnost, kulturu

Ukrajinistika kao naučna disciplina i nastavni smer na Univerzitetu u Beogradu nastaje početkom devedesetih godina prošlog veka. Godine 1991. na Katedri za slavistiku Filološkog fakulteta prvi put u Srbiji uveden je predmet Ukrajinski jezik i književnost, kao drugi slovenski jezik. Prvi predavač ukrajinskog jezika bio je istaknuti slavista, dugogodišnji nastavnik Katedre za slavistiku BOGDAN TERZIĆ. Od 1992. godine predmet Ukrajinski jezik i književnost kao drugi slovenski jezik sve do 2002. godine predavala je redovni profesor dr LJUDMILA POPOVIĆ, kojoj i pripada najveća zasluga za osnivanje zasebne Grupe za ukrajinski jezik i književnost (sada Grupe za ukrajinski jezik, književnost, kulturu) u okviru Katedre za slavistiku 2002. godine. 

Danas na grupi nastavu izvodi četiri nastavnika i jedan saradnik: dr LJUDMILA POPOVIĆ, redovni profesor; dr MILENA IVANOVIĆ, vanredni profesor; dr TANJA GAEV, docent; dr JULIJA DRAGOJLOVIĆ, docent; dr ANASTASIJA TEPŠIĆ kontraktualni lektor. U nastavi je angažovan i redovni profesor Univerziteta u Novom Sadu dr JANKO RAMAČ kao i doktorand MILENKA KOSTIĆ.

Od 2002. godine do danas na Grupi za ukrajinski jezik, književnost, kulturu predavali su takođe i dr JULIJAN TAMAŠ, redovni profesor Univerziteta u Novom Sadu, akademik Nacionalne akademije nauka Vojvodine i dr ANATOLIJ ZAHNJITKO, profesor Donjeckog nacionalnog univerziteta „Vasilj Stus”, akademik Akademije nauka visokog obrazovanja Ukrajine, dopisni član Ukrajinske nacionalne akademije nauka, a u svojstvu lektora dr Lesja Petrovska, asistent Kijevskog nacionalnog univerziteta „Taras Ševčenko” (2003–2005), dr Oleksandar Grigorjev, docent Kijevskog nacionalnog univerziteta „Taras Ševčenko” (2006–2007), dr Zorjana Huk, docent Lavovskog nacionalnog univerziteta „Ivan Franko” (2008–2010).

Proučavajući ukrajinski jezik, književnost, kulturu beogradski ukrajinisti najveću pažnju poklanjaju kontrastivnom proučavanju gramatike i semantike ukrajinskog, srpskog i drugih slovenskih jezika, istražuju u oblasti kognitivne lingvistike, sintakse, tvorbe reči, analize diskursa, translatologije, prevođenja i recepcije ukrajinske književnosti u Srbiji, književne komparatistike. Veliki doprinos razvoju ukrajinistike dali su i istaknuti slavisti – akademik dr PREDRAG PIPER, profesor emeritus Univerziteta u Beogradu, redovni član SANU i dr MIODRAG SIBINOVIĆ, redovni profesor Univerziteta u Beogradu, istaknuti književni prevodilac sa slovenskih jezika.

Nastavnici i saradnici Grupe za ukrajinski jezik, književnost, kulturu aktivno objavljuju naučne i stručne radove, monografije i udžbenike, angažovani su na međunarodnim i domaćim naučnim i stručnim  projektima. Učestvovali su na brojnim naučnim skupovima u zemlji i inostranstvu, a dvadeset pet godina univerzitetske ukrajinistike u Srbiji obeležili su novembra 2016. godine organizovanjem međunarodne naučne konferencije Ukrajinistika i slovenski svet na kojoj je učestvovalo 65 naučnika sa preko 20 univerziteta Evrope, Azije i SAD, iz 12 zemalja sveta. Radovi sa ove konferencije objavljeni su 2017. godine u izdanju Filološkog fakulteta u Beogradu. 

U organizaciji Grupe za ukrajinski jezik, književnost, kulturu, njenih nastavnika i saradnika u cilju popularizacije ukrajinistike u Srbiji održavaju se predavanja istaknutih domaćih i stranih slavista i savremenih književnika, okrugli stolovi, književne večeri, kulturne manifestacije, susreti savremenih ukrajinskih pisaca sa studentima. Tako su na Katedri za slavistiku kao predavači gostovali dr Leonid Rudnicki, rektor Slobodnog ukrajinskog univerziteta, predsednik Svetskog saveta naučnog društva „Taras Ševčenko”, akademik Ukrajinske nacionalne akademije nauka; profesor Lavovskog nacionalnog univerziteta „Ivan Franko” dr Taras Fedjuk; dr Rostislav Kramar i dr. Joana Getka, profesori Univerziteta u Varšavi; dr Jevhen Paščenko, profesor Univerziteta u Zagrebu; dr Viktor Mojsijenko, profesor Žitomirskog državnog univerziteta „Ivan Franko” i drugi. Naši nastavnici bili su gostujući predavači na ukrajinskim univerzitetima, Univerzitetu u Beču, Slobodnom ukrajinskom univerzitetu u Minhenu, Tokijskom univerzitetu, Hokaidskom univerzitetu, Sveučilištu u Zagrebu, Varšavskom univerzitetu i dr. (dr Ljudmila Popović), Univerzitetu „Etveš Lorand” u Budimpšeti (dr Ljudmila Popović i dr Milena Ivanović) i Univerzitetu u Pardubicama (dr Tanja Gaev).

Kao predavači ili gosti književnih večeri posetili su nas ukrajinski književnici Ivan Drač, Vasilj Mahno, Jurij Andruhovič, Mikola Rjabčuk, Viktor Kordun, Jurij Viničuk, Oleksandar Irvanec, Volodimir Cibuljko, Oles Iljčenko, Ivan Lučuk, Vasilj Škljar, Andrij Kokotjuha, Svitlana Povaljajeva, Lala Bagirova, Marina Davidova, Oksana Omeljčenko, Nazar Fedorak, Sergij Pantjuk, Andrij Kurkov, Neda Neždana, Dmitro Čistjak i drugi. Ukrajinska književnost približava se srpskim čitaocima i brojnim prevodima, od kojih ćemo izdvojiti tri antologije: najpotpuniji izbor ukrajinske poezije u prevodu na srpski U inat vetrovima : antologija ukrajinske poezije 16–20 veka (priredila Lj. Popović, preveo M. Sibinović), Banjaluka, 2002; Antologiju ukrajinske postmoderne pripovetke (priredio J. Viničuk, preveli M. Ivanović, A. Tatarenko i D. Ajdačić), Novi Sad, 2005. i antologiju Savremena ukrajinska drama (priredile Lj. Popović i N. Neždana, preveli: M. Ivanović, D. Ajdačić, Tanja Gaev, Dragana Vasilijević, J. Dragojlović, Ž. Tepšić i G. Dragaš), Novi Sad, 2016.

Pored pomenutih gostovanja rezultat aktivne saradnje sa stranim obrazovnim ustanovama jeste i studentska razmena sa Kijevskim nacionalnim univerzitetom „Taras Ševčenko” i Lavovskim državnim univerzitetom „Ivan Franko”, sa kojima Univerzitet u Beogradu ima potpisane sporazume. U okviru razmene svake godine petnaest studenata ukrajinistike boravi dve nedelje na pomenutim univerzitetima. Naši studenti imali su priliku i da tokom jednog semestra pohađaju nastavu kako na ukrajinskim univerzitetima, tako i na univerzitetima u Budimpešti i Varšavi.

Grupa za ukrajinski jezik, književnost, kulturu sarađuje i sa Radio-televizijom Vojvodine. Kontraktualni lektor dr Anastasija Tepšić snima ciklus emisija Govorimo ukraїnsьkoю, a prilozi o ukrajinistici česti su u emisiji Ukrajinska panorama. Na RTV-u je snimljen i dokumentarni film U inat vetrovima, čija je treća epizoda velikim delom posvećena beogradskoj ukrajinistici.

Veoma je plodna i saradnja sa Ambasadom Ukrajine u Republici Srbiji, zahvaljujući kojoj se obezbeđuju donacije knjiga i udžbenika, organizuju brojne kulturne manifestacije i gostovanja. Podrška ukrajinskog diplomatskog predstavništva ogleda se i u programima namenjenim studentima i izdavaštvu. Posredstvom ambasade 2016. godine pokrenut je projekat izrade Srpsko-ukrajinskog rečnika u kome učestvuju svi nastavnici naše grupe.

Veliki doprinos organizaciji i učešću u kulturnim manifestacijama daju diplomirani i aktuelni studenti ukrajinistike, koji održavaju bliske odnose sa omladinskim i kulturnim centrima ukrajinske zajednice u Srbiji. Naši studenti 2004. godine pokrenuli su studentski časopis Vikno koji do danas izlazi uz podršku Filološkog fakulteta. U časopisu se objavljuju prevodi savremene ukrajinske proze, poezije i drame, studentski istraživački radovi, priče i pesme, kao i različiti prilozi o ukrajinskom jeziku, književnosti i kulturi.

Beogradska ukrajinistika ima i svoj veb-sajt: http://ukrajinistika.edu.rs/