Istorijat Grupe za slovački jezik, književnost, kulturu

Izučavanje slovačkog jezika i književnosti na Beogradskom Univerzitetu dugo je bilo tesno povezano sa bohemistikom, a šire i sa slavistikom. Imena rodonačelnika slavistike u Beogradu kao što su Radovan Košutić, Đuro Daničić i dr., od kojih su mnogi obrazovanje sticali upravo u Bratislavi, neizmerno su zaslužna i za početke slovakistike na ovim prostorima.

Između dva svetska rata na Katedri za istočne i zapadne slovenske jezike i književnosti za razvoj slovakistike je značajno ime lektora za češki jezik dr Otokara Kolmana (1887–1955) koji je pored svojih primarnih lingvističkih interesovanja, mnogo pažnje u svom radu posvetio i razvijanju kulturnih veza između tadašnje Čehoslovačke Republike i Kraljevine Jugoslavije.

Posle Drugog svetskog rata i reorganizacije Katedre na tri grupe srodnih disciplina (ruski jezik i knj, poljski jezik i knj. i češki jezik i knj.), na proleće 1946. za docenta češke i slovačke književnosti izabran je dr Krešimir Georgijević (1907–1975). Studirao je u Zagrebu i Pragu, prevodio sa češkog na srpski, bio je i redaktor Češko-srpskohrvatskog i Poljko-srpskohrvatskog rečnika, a za razvoj slovakističke misli u Beogradu poseban značaj ima njegovo delo ”Pregled češke i slovačke književnosti – prvi deo (do 1780)”.

Posle penzionisanja profesora Georgijevića na predmetu češka i slovačka književnost ostaje sam profesor Dragutin Mirković (1921–1998), dok jezik preuzima profesorka Stojanka Popović (1922–1987). Ovo dvoje bohemista su se pre svega bavili dijalektološkim proučavanjem govora Čeha u Jugoslaviji, ali je velik njihov doprinos i slovakistici.

Presudni momenat za osnivanje slovakistike kao naučne discipline predstavlja školska godina 1952/53, kada kao lektor slovačkog i češkog jezika počinje sa radom Mihal Filip (1915–1989), utemeljivač jugoslovenske slovakistike u pravom smislu te reči. Profesor Filip, učenik renomiranog jugoslovenskog slaviste Aleksandra Belića, je na Filološkom Fakultetu proveo zvanično 17 godina (od 1952 do 1969), mada se saradnja nastavlja i posle njegovog odlaska na funkciju višeg stručnog saradnika Instituta za slovakistiku na Filozofskom Fakultetu u Novom Sadu.

Istovremeno, u ovom periodu dat je inicijalni doprinos razvoju novosadske slovakistike, naročito današnje srednje i starije generacije novosadskih slovakista. Vodeći pedagozi, naučni i kulturni radnici slovačke nacionalne manjine u Vojvodini dipplomirali su u Beogradu, kao npr. – Jan Kmeć (1952), Danijel Dudok (1955), Pavel Mučaji (1955), Samuel Dubovski (1955), Marija Mijavcova (1956), itd.

1981. na mesto lektora slovačkog jezika dolazi Želmira Spasić, koja u sadašnjosti na Katedri vodi lektorske, gramatičke i pravopisne vežbe iz slovačkog jezika, kao i prevođenje na srpski jezik i obrnuto, a to za studente svih godina.

Osamdesetih godina saradnja i povezanost beogradske slovakističke i novosadske slovakističke misli (Novi Sad je najveći slovakistički centar van teritorija Republike Slovačke), nastavlja se, sada intenzivnije u suprotnom smeru – kao gostujući profesori nastavu počinju da drže poznati slovakisti iz Novog Sada Mihal Harpanj (1944) i Miroslav Dudok (1952). Predavanja iz slovačke književnosti od profesora Mirkovića preuzima M. Harpanj koji ovu funkciju obavlja sve do današnjih dana. Predavanja iz jezika sve do školske 1997/98 teku pod vođstvom M. Dudoka, kada se u nastavni proces uključuje još jedan priznati slovakista iz Novog Sada – Mihal Tir (1942). Profesor Dudok se povlači u školskoj 2001/02.

Značajan momenat takođe predstavlja 1996. godina, a to iz dva razloga. Početkom te godine na mesto asistenta za slovački jezik i književnost nastupa Zuzana Čižikova (1971), a te iste školske godine se i zvanično otvara lektorat slovačkog jezika u Beogradu, dolaskom lektorke Marte Gafrikove.

Od oktobra 2001. godine, kao asistent za slovački jezik počinje sa radom Dalibor Sokolović (1979), u tom istom periodu počinje da se održava i nastava slovačkog jezika kao pomoćnog slovenskog jezika (pored već postojeće mogućnosti da se slovački izučava i ako izborni predmet).

Aktuelni zadaci beogradskih slovakista se tiču pre svega izgrađivanja stabilnog internog kadra, neminovne modernizacije svih pedagoško-naučnih procesa, kao i njihovog uključivanja u domen međunarodnih aktivnosti.

Takođe ne treba zapostaviti značaj produžavanja i intenziviranja tradicionalno dobrih odnosa sa institucijama slovačke državnosti kako u Slovačkoj, tako i u Jugoslaviji (Ambasada Slovačke Republike u Beogradu, Matica slovačka u Jugoslaviji, Društvo prijateljstva Jugoslovena, Slovaka i Čeha, i dr.).